Sejm uchwalił nowe przepisy w zakresie zbiorowego prawa pracy
W dniu 15 października 2025 roku Sejm uchwalił ustawę o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych. Przepisy tego aktu, jeśli zostaną przyjęte przez Senat, a następnie podpisane przez Prezydenta będą pierwszą tak kompleksową regulacją kwestii źródeł zakładowego prawa pracy poza kodeksem pracy. Przedmiotowe przepisy, które można założyć, że wejdą w życie jeszcze w 2025 roku, zastąpią regulacje dotyczące układów zbiorowych pracy znajdujące się obecnie w treści kodeksu pracy.
Układy zbiorowe pracy nadal pozostają fakultatywne
W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że mimo iż rządzący oraz partnerzy społeczni (związki zawodowe) deklarują wolę rozwijania i zwiększania liczby oraz roli układów zbiorowych pracy u polskich pracodawców to w praktyce w nowej ustawie nie wprowadzono przepisów rzeczywiście realizujących powyższe założenia. To jest przede wszystkim utrzymano fakultatywny (to jest dobrowolny) charakter układów zbiorowych pracy nie wprowadzając w żaden sposób ich obligatoryjności. To jest nie nałożono na pracodawców obowiązku zawierania układów zbiorowych pracy.
Niska popularność związków zawodowych barierą rozwoju układów zbiorowych pracy
Co więcej utrzymanie dotychczasowej zasady zawartej w przepisach kodeksu pracy zgodnie z którą stroną układu zbiorowego pracy poza pracodawcą mogą być tylko organizacje związkowe (a nie inne przedstawicielstwa pracownicze) będzie dalej skutkowało małą popularnością tego rodzaju źródeł zakładowego prawa pracy. Skoro bowiem związki zawodowe w Polsce działają w mniej niż u 20% polskich pracodawców, to nie można oczekiwać żadną miarą, że w więcej niż 20% firm będą funkcjonowały układy zbiorowe pracy. Konstrukcja taka oczywiście z jednej strony wzmacnia związki zawodowej, utrzymując ich wyłączność na bycie stroną społeczną w przypadku układów zbiorowych pracy, ale jednocześnie wyklucza pracowników większości polskich pracodawców z możliwości bycia objętymi układami zbiorowymi pracy. Siłą rzeczy widać więc, że pomysł rządzących na rozpowszechnienie układów zbiorowych pracy spalił na przysłowiowej panewce. W sumie szkoda bo tym razem ustawodawca naprawdę posiadał możliwość rozpowszechnienia układów zbiorowych pracy. Ale wyszło jak zwykle….
Kilka nowych przepisów jest wartych zwrócenia uwagi
Nie ulega wątpliwości, że czas na analizę oraz praktyczne stosowanie nowych przepisów jeszcze przed nami. Ale już przy pierwszej lekturze tej ustawy kilka przepisów szczególnie zwraca uwagę. I tak przykładowo ustawodawca, w treści art. 4 ust. 1 wprowadza zasadę zawierania układów zbiorowych dla wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy, który jest stroną tego układu. Jednakże jednocześnie przewidziano możliwość poczynienia innych ustaleń w tym zakresie w treści samego układu. Inną ważną nowością jest okres na jaki może być zawarty układ zbiorowy pracy. Do tej pory istniała wyłącznie możliwość zawierania układów zbiorowych obowiązujących na czas nieokreślony. Teraz ustawodawca uzupełnił powyższe o możliwość zawarcia układu zbiorowego pracy na czas określony. Znając praktykę uważam, że takie przypadki zawierania układów zbiorowych pracy na czas określony będą niezwykle rzadkie, a przepis ten w większości przypadków pozostanie martwy. Natomiast przepisem, który z pewnością będzie znajdował zastosowanie jest wprowadzony w treści art. 23 ust. 4 nowej ustawy zakaz częściowego wypowiedzenia lub częściowego wystąpienia z układu zbiorowego pracy, która to instytucja była do tej pory stosowana w praktyce na podstawie obowiązujących przepisów. Ponadto w nowej ustawie znajdziemy przepisy upraszczające zasady tworzenia oraz rejestracji układów. Brak jest jednakże podstaw do stwierdzenia aby powyższe w jakiś istotny sposób przyczyniło się do zwiększenia liczby układów zbiorowych pracy w naszym kraju.
Ocena ogólna
Jak powszechnie się to wskazuje nowa ustawa w zakresie swojej regulacji wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2022, str. 33), a także jej celem jest uporządkowanie i zwiększenie popularności układów zbiorowych pracy. Niestety nie można wykluczyć, że powyższe oczekiwania, jakkolwiek je oceniać, a co do zasady powinno się oceniać je pozytywnie, nie zostaną spełnione. Mimo bowiem pewnych udogodnień w tworzeniu układów zbiorowych pracy zmiany nie są na tyle rewolucyjne żeby nagle od 2026 roku w Polsce pojawiały się układy zbiorowe pracy jak grzyby po deszczu. Chociaż jak to śpiewa klasyk… „czas pokaże”.
Link do tekstu ustawy
